Rob de Graaf is een schrijver van theaterteksten die zijn sporen ruimschoots heeft verdiend. Hij was in 1978 de mede-oprichter van theatergezelschap Nieuw West en hij schrijft sinds begin jaren negentig voor uiteenlopende gezelschappen en theatermakers. Rob won met zijn teksten meerdere prijzen. In januari staan in De NWE Vorst twee voorstellingen met teksten van zijn hand op het programma. Een goede aanleiding om Rob te spreken over zijn theaterteksten.

Door Jos Raats

Stripverhaal wordt gepresenteerd als een donker sprookje. Colombine, een eerdere voorstelling van De Gemeenschap, had als ondertitel 'een wreed sprookje' Wat is je fascinatie voor sprookjes?
Ik heb niet per se een fascinatie voor sprookjes. Ik denk dat die associatie in het geval van Stripverhaal komt, omdat het verhaal in een kinderwereld speelt. Dan klinkt sprookje zacht en onschuldig, maar bij kinderen liggen onschuld en wreedheid dicht bij elkaar. Dat zie bijvoorbeeld terug in spelletjes. In Stripverhaal ontmoeten een jongen en een meisje elkaar op een afgelegen plek. Ze spelen woordspelletjes, doen dansjes en dagen elkaar uit. Je voelt de bloeddorst van het spel. Hun gedrag is nog niet gefilterd door beschaving en conventies. Als schrijver zit ik ook vaak op de stoel van de amateurpsycholoog of -socioloog. Kinderen krijgen tegenwoordig veel informatie en ze moeten door toenemende afwezigheid van ouders die informatie vaak zelf interpreteren. Ze integreren de grote wereld via spelletjes in hun eigen kleine wereld.

Bedoel je daarmee dat kinderen hierdoor sneller volwassen worden?
Nee. Het is relatief een korte periode dat de ontwikkeling van kinderen centraal staat. Vroeger moesten kinderen gewoon meewerken en ze wisten heel goed wat dood en armoede betekenden. Dat ondervonden ze aan den lijve. Ik denk dat dat nu wat abstracter is voor de meeste kinderen. De jongen en het meisje in Stripverhaal zijn op het oog keurige kinderen, maar ze zouden ook getraumatiseerd kunnen zijn. Of ze weten wel dat trauma's bestaan en kunnen zich daar iets bij voorstellen. We hebben ze bewust geen eenduidig karakter gegeven.

Dat laat ruimte voor eigen interpretatie. Daarnaast wordt Stripverhaal ook een uitgeklede vertelling genoemd, ontdaan van alle franje. Is dat met dezelfde bedoeling gedaan?
Bij de titel kun je inderdaad denken aan korte geabstraheerde zinnen. We gebruiken geen lange dialogen, maar korte uitspraken. Kenmerkend voor een stripverhaal of een tekenfilm is ook dat dingen weinig consequenties hebben. Iemand die in een plaatje een flinke klap op zijn kop krijgt, loopt twee plaatjes verder weer vrolijk rond. Kinderen overzien de gevolgen van hun daden ook nog niet. Het laatste element om de titel te verklaren zit in de vormgeving. De spelers hebben donkere kostuums die scherp afsteekt tegen de lichte achtergrond.

De kinderen worden gespeeld door volwassenen. Ik krijg dan altijd een beetje de kriebels. Hoe maak je zo'n voorstelling niet kinderachtig?
Ik begrijp wat je bedoelt, maar je hoeft niet bang te zijn dat de acteurs kinderstemmetjes op gaan zetten. We hebben samen veel gepraat over hoe kinderen zich gedragen en wie de kinderen in het stuk zijn. We hebben ervoor gekozen om in het midden te laten hoe oud ze precies zijn en waar ze vandaan komen. In de tekst zitten veel tegenstellingen die het verhaal interessant maken. Je gaat emoties als het ware verdubbelen of uitvergroten.

In Queens van Dood Paard spelen tegenstellingen en emoties ook een grote rol. Voor deze tekst moest je uitgaan van een historisch gegeven. Hoe anders is dat?
In principe zijn de karakters bekend. De Engelse koningin Elisabeth I en Mary Stuart, koningin van Schotland hebben bestaan en er is veel over hen bekend. Het waren sterke vrouwen in een door mannen gedomineerde wereld. Vrouwen ook die geen kindertijd konden hebben, omdat ze beide troonopvolgsters waren en alle daarbij horende protocollen en regels moesten volgen. Ze kennen eigenlijk een grote verwantschap en leiden vergelijkbare levens. Toch kiest uiteindelijk Elisabeth voor de ondergang van Mary.

Tot zover de geschiedenis. Hoe kun je aan dit verhaal een eigen draai geven?
Ik heb een derde personage geïntroduceerd; een kamenierster die in dienst van beide vrouwen werkt. Zij is van eenvoudige komaf en maakt gebruik van haar 'boerenslimheid' en haar mensenkennis om een machtspositie te verwerven. Ze is veel puurder dan de vorstinnen. Bij haar is medeleven nog ingegeven door gevoel en niet door eventueel te behalen voordeeltjes. Wat tekst betreft heb ik alle vrijheid, want Elisabeth en Mary hebben elkaar in werkelijkheid nooit gezien. Ik kan dus zelf de verhouding bepalen. 

Dood Paard werkt zonder regisseur. Wat voor invloed heeft dat op de interpretatie van de tekst?
Die wordt inderdaad niet bepaald door één regisseur. Ik heb veel overleg met de acteurs en ik heb geen afgeronde tekst. Ik maak een begin en dan krijgt de rest van de tekst vorm door aanwezig te zijn tijdens repetities en daar goed te kijken en te luisteren naar de spelers.

Je bent geen vrouw. Waarom kies dan toch dat perspectief?
​Het is interessant om een andere invalshoek te kiezen. Ik heb eerder met Freetown een stuk voor drie vrouwen geschreven. Als ik anderen mag geloven heb ik een goed inlevingsvermogen. Ik hoor dat ik me goed in het vrouwelijk bewustzijn kan verplaatsen.  

Stripverhaal van De Gemeenschap / Roy Peters. Do 14 jan 20.30u.
Queens van Dood Paard. Vr 15 jan 20.30 uur.


​​Trailer Queens:












i

Lees meer

Dood Paard: Queens 0 Foto Sanne Peper

Rob de Graaf: De schrijver

als 'amateurpsycholoog'.

De Gemeenschap/Roy Peters: Stripverhaal - beeld Floyd Koster

i

In januari staan in ​​De NWE Vorst twee voorstellingen met teksten van de hand van Rob de Graaf op het programma;​ 14 januari Stripverhaal 
​van De Gemeenschap

... en 15 januari Queens van Dood Paard. Een goede aanleiding om Rob te spreken over zijn theaterteksten.